Het tijdelijke kunstwerk dat Niels Albers bouwt voor de IJsselbiënnale 2023 maakt de geschiedenis van het graantransport voor even weer beleefbaar. Epifyt-D is een beloopbaar sculptuur dat zich om het elevatorgebouw heen lijkt te klemmen, zoals wortels dat doen. Als je het beklimt kun je door de ramen op verschillende niveaus binnenkijken. De stof verwijst naar de graanopslag die hier in de 20e eeuw plaatsvond én staat voor de gevolgen van de industrie: vervuiling, smog en droogte. Epifyt werpt een troebele blik in een onzekere toekomst.
Het Elevatorgebouw maakt onderdeel uit van een graansilocomplex in de oude haven van Deventer. Fragiel en versleten staat het verweesd in tijd en ruimte aan de waterkant. Het oogt kwetsbaar. Ver over de houdbaarheid van zijn functionaliteit heen. Het havengebied, dat ooit tot de vier grootste binnenhavens van Nederland behoorde, transformeert in hoog tempo naar een gewilde woonwerkwijk. Het gebouwtje is beschermd industrieel erfgoed dat niet verloren mag gaan. De laatste, overgebleven industriële relicten houden de havengeschiedenis levendig en bepalen mede de identiteit en unieke sfeer van het Havenkwartier.
Betreden van het Elevatorgebouw is uitgesloten, maar omarmen mag wel moet Niels Albers gedacht hebben toen hij het koos als locatie voor zijn werk. Met een slimme, beloopbare sculptuur maakt Albers het elevatorgebouw tijdelijk voor publiek toegankelijk. Een robuust in hout uitgevoerde sculpturale bypass die met chirurgische precisie is vastgeklemd aan het bestaande gebouw. Als een ‘epifyt’ die houvast vindt bij zijn gastheer. Gebouw en kunstwerk versterken elkaar. De sculptuur kan zonder het gebouw niet bestaan. Het gebouw komt door de sculptuur tot leven. De vorm refereert aan industriële afzuigingsinstallaties, rookkanalen, klimaatbeheersingsinstallaties en transportbuizen in het interieur. De structuur heeft iets weg van die van een klimplant die het gebouw omhelst en gebruikt als klimhulp. Maar misschien zijn het wel de wortels, waarvan de grond is weggespoeld? Op de twee punten waar de sculptuur de grond raakt, kun je via een trap de constructie betreden (en verlaten). Via het kunstwerk kunnen we door de verschillende ramen en op verschillende verdiepingen naar binnen kijken. Als in een kijkdoos, waarin Albers onze zintuigen prikkelt en het verleden weer even springlevend maakt.
Toch is het moeilijk te zien wat zich in het gebouw bevindt. Er lijkt meel en graanstof in het gebouw rond te stuiven; wordt er weer meel en graan overgeslagen? Vaag zien we de restanten van de installatie die vroeger het graan uit de schepen opzoog, woog, ontdeed van metalen resten en klaar maakte voor transport naar de silo. Het stof staat tegelijkertijd voor de gevolgen van de industrie: vervuiling, smog en droogte. Af en toe verandert de sculptuur in een balustrade of balkon en keert Albers onze blik van binnen naar buiten. Verleidt hij ons met weidse uitzichten op de haven. Alsof hij ons wil laten zien hoe mooi de wereld kan zijn als we onze vertroebelde blik verruimen en al onze aandacht richten op wat we dreigen te verliezen.
Over de kunstenaar
Niels Albers (1983, Woerden, Nederland) houdt zich bezig met onderzoek naar de relatie tussen mens, dier en andere levensvormen, gevoed door een bezorgdheid over de impact van de mens op het ecosysteem van de planeet. Hij maakt graag de meest wonderlijke ideeën op technische en praktische wijze concreet, Hij ontwerpt al bouwend en vertaalt zijn antropocentrische zorgen naar architectonische statements. In zijn werk herken je zijn fascinatie voor spel, routes, plattegronden en geschiedenis. Albers is het type kunstenaar dat met een caravan achter zijn bus naar een locatie rijdt en daar wekenlang verblijft om ter plekke zijn kunstwerken te bouwen. Hij is één van de oprichters van Fabulous Future, een internationaal collectief dat multidisciplinair onderzoekt en experimenteert met ruimte en ruimtelijke constructies. Niels Albers woont en werkt in Amsterdam.